Het Ingezetenencriterium en de aanpak van drugsoverlast

Polman, Romee (2022) Het Ingezetenencriterium en de aanpak van drugsoverlast. Master thesis, Sociology.

Preview

Text Scriptie Romée Polman definitief 25-7.pdf Download (977kB) | Preview

Abstract

Een aantal Nederlandse steden heeft te maken met illegale drugshandel en bijkomende overlast. Dit gaat gepaard met hoge maatschappelijke kosten voor het handhaven, opsporen en terugdringen ervan (Abraham, Dijk, Hofstra & Spapens, 2021). Een aantal burgers geeft aan dat hun leefbaarheid in de openbare ruimte afneemt door onveiligheidsgevoelens als gevolg van drugsoverlast (Bieleman & Mennes, 2020). Het Nederlandse drugsbeleid kent meerdere maatregelen om dit probleem te verhelpen. Zo werd in 2013 in een aantal Nederlandse gemeenten het Ingezetenencriterium (I-criterium) ingezet, dat buitenlandse toeristen toegang weigert tot de Nederlandse coffeeshops. Met het I-criterium wordt beoogd drugstoerisme en drugsoverlast in te dammen (Rijksoverheid, z.j.). Het I-criterium werd eerst alleen ingezet in de zuidelijke gemeenten van Nederland, maar later ook elders. Tegenwoordig heeft bijna iedere Nederlandse gemeente het I-criterium in het beleid opgenomen, maar wordt het lang niet overal (actief) gehandhaafd (Van Ooyen-Houben, Bieleman, Korf & De Witte, 2017). In dit onderzoek is onderzocht of het I-criterium daadwerkelijk drugsoverlast weet terug te dringen, of dat er sprake is van een waterbedeffect: een verplaatsing van drugsoverlast rondom coffeeshops naar drugsoverlast op straat als gevolg van illegale drugshandel. De gelegenheidstheorie van Felson en Clarke (1998) en de interventielogica van het I-criterium zijn toegepast om na te gaan wat de mogelijke uitkomsten van het I-criterium kunnen zijn (Van Der Giessen & Van Ooyen-Houben, 2013). Om bovenstaand vraagstuk te onderzoeken, is een literatuurstudie gedaan, zijn CBS-cijfers geraadpleegd, zijn er interviews gehouden met twee beleidsmedewerkers van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en werd er gebruik gemaakt van data uit de monitor ontwikkelingen coffeeshopbeleid: metingen 2015 en 2018 (Mennes, Schoonbeek, Pieper & Bieleman, 2015; Mennes, Schoonbeek, Pieper & Bieleman, 2018). Het onderzoek kent een quasi-experimenteel design. Hierbij is de invloed van het I-criterium op drugsoverlast in twee experimentele grensgemeenten (waar het I-criterium over de tijd (actiever) werd gehandhaafd of in het beleid werd opgenomen vergeleken met drugsoverlast in twee controle grensgemeenten (waar tussen beide jaartallen niets met het I-criterium werd gedaan). Uit de beschrijvende analyse komt naar voren dat de werking van het I-criterium niet in één zin te duiden is. De beleidsmaatregel lijkt in de eerste experimentele grensgemeente een negatieve werking te hebben: hier trad na handhaving van het I-criterium juist meer illegale drugshandel en drugsoverlast op. Dit bleef in de controle grensgemeente gelijk. In de andere experimentele grensgemeente lijkt het te doen wat er mee beoogd werd: illegale drugshandel en drugsoverlast namen er af, terwijl dit in de controle grensgemeente nagenoeg gelijk leek te blijven. Verder komen uit de resultaten drie factoren naar voren die bepalend lijken te zijn voor de werking van het I-criterium. Ten eerste zorgt de mate van handhaving van het I-criterium in de coffeeshops voor het al dan niet verhelpen van drugsoverlast. Enkel het I-criterium opnemen in het beleid levert onvoldoende gewenste effecten op. Hoe strenger er wordt gehandhaafd, des te minder drugsoverlast plaatsvindt. Ten tweede zorgt het pro-actief informeren van buitenlandse drugstoeristen over het I-criterium voor minder drugsoverlast. Dit dient gedaan te worden alvorens de inwerkingtreding van het I-criterium. Ten derde speelt de geografische ligging van een gemeente een bepalende rol. De werking van het I-criterium in een gemeente lijkt immers afhankelijk van de mate van handhaving van het I-criterium in een nabije gemeente. De belangrijkste conclusie die uit dit onderzoek naar voren komt, is dat de uitkomst van het I-criterium een samenspel is van verschillende factoren. Of het I-criterium doet wat er mee beoogd wordt, is in grote mate afhankelijke van de lokale context en zoals benoemd de maatregelen die worden genomen en de intensiteit daarvan. Daarom worden de volgende beleidsaanbevelingen gedaan: • De mate van handhaving van het I-criterium in coffeeshops intensiveren. Uit het onderzoek blijkt dat niet alleen het wel of niet handhaven bepalend is voor de effectiviteit, maar voornamelijk ook de mate van het handhaven is relevant. • Het intensief en vroegtijdig communiceren naar potentiële drugstoeristen over het I-criterium. Ook illegale drugshandelaren dienen gewaarschuwd te worden over het I-criterium. Dit zou moeten gebeuren vóór het toepassen van het I-criterium. • Niet alleen lokaal, maar ook regionaal maatwerk uitvoeren. Omdat de effectiviteit van het I-criterium in een gemeente afhankelijk blijkt te zijn van de beleidskeuzes in een nabije gemeente, dient beleid ook regionaal op elkaar afgestemd te worden. • Vervolgonderzoek uitvoeren naar de werkzame contextuele factoren en mechanismen. Deze konden in dit onderzoek niet onderzocht worden. Bij de interpretatie van dit onderzoek dient rekening te worden gehouden met het feit dat een groot deel van de resultaten gebaseerd is op inschattingen van één politiefunctionaris en één gemeenteambtenaar per gemeente. Dit maakt dat de uitkomsten onderhevig zijn aan een subjectieve interpretatie. Om de betrouwbaarheid van het onderzoek te verhogen, is daarom aan triangulatie gedaan en zijn zowel kwalitatieve als kwantitatieve bronnen geraadpleegd. Ondanks dat contextuele factoren en mechanismen niet onderzocht konden worden, heeft het onderzoek wel inzichten opgeleverd die gebruikt kunnen worden bij implementatie van het I-criterium in overige Nederlandse gemeenten die niet in dit onderzoek zaten. Daarbij dient altijd oog te zijn voor de context waarin een gemeente zich bevindt.

Item Type:	Thesis (Master)
Supervisor name:	Bieleman, A.B.
Degree programme:	Sociology
Differentiation route:	Criminaliteit en Veiligheid [Master Sociology]
Date Deposited:	27 Jul 2022 08:00
Last Modified:	27 Jul 2022 08:00
URI:	http://gmwpublic.studenttheses.ub.rug.nl/id/eprint/1141

Actions (login required)

View Item